Wanneer de echtscheiding wordt uitgesproken, zal door de rechtbank (op verzoek van een der partijen) tevens een notaris aangesteld worden met als taak over te gaan tot de bewerkingen van vereffening en verdeling van de huwgemeenschap en/of onverdeeldheid die tussen de echtgenoten heeft bestaan.
De ex-echtgenoten kunnen evenwel te allen tijde overeenkomen over de wijze waarop de vereffening en verdeling van de onverdeelde goederen zal geschieden. Zo kunnen zij overeenkomen om welbepaalde goederen te verdelen in natura – al dan niet mits betaling van een opleg – of om goederen te verkopen (onderhands of openbaar).
Indien de partijen evenwel niet tot een minnelijke regeling kunnen komen, zal de notaris de vereffening en verdeling volgens de wettelijke bepalingen terzake verder afwerken. Op basis van de gegevens en de bewijsstukken die partijen aan de notaris overhandigen, zal deze laatste een staat van vereffening en verdeling opstellen.
De notaris handelt in deze materie immers als eerste rechter.
Partijen kunnen zich met deze staat akkoord verklaren of alsnog opmerkingen (genoemd zwarigheden) formuleren, waarna de notaris zijn definitief standpunt zal laten kennen.
Ingeval alsnog geen akkoord kan bereikt worden zal uiteindelijk de rechtbank zich buigen over het geschil en hierin de zaak beslechten, waarbij de rechtbank het standpunt van de notaris al dan niet geheel of gedeeltelijk zal bevestigen.
Dit neemt evenwel niet weg dat partijen ten alle tijde – en dus ook tijdens zulke gerechtelijke vereffening – een overeenkomst kunnen sluiten omtrent de wijze van vereffening en verdeling van de onverdeelde goederen en alsnog tot een minnelijke verdeling kunnen komen.